منشأ اعداد در دنیای باستان موضوعی است که پژوهشگران کمی به دنبال آن رفته‌اند؛ بنابراین عجیب نیست که منشأ اعداد به نسبت بقیه موضوعات علمی همچنان قله‌ای فتح نشده بشمار می‌رود. شواهد باستان‌شناسی حاکی از این است که انسان‌ها اعداد را ده‌ها هزار سال پیش توسعه داده‌اند. حالا پژوهشگران اولین فرضیه‌های دقیق را دربارۀ این ابداع انقلابی بررسی می‌کنند. برای اینکه تصویر روشنی از موضوع داشته باشیم بیایید به عقب برگردیم؛ به زمان واقعه:
“حدود 60 هزار سال پیش در جایی که امروزه به آن غرب فرانسه می‌گوییم، یک نئاندرتال تکه‌ای از استخوان ران کفتار را به دست گرفت و با یک ابزار سنگی دست به کار شد. هنگامی‌که از کارش بازایستاد روی آن استخوان 9 عدد خراش موازی که به‌طور جالبی به هم شبیه بودند نقش بسته بود. طوری که انگار این خراش‌ها اشاره به چیزی دارند و نشانه هستند…”
فرانچسکو دریکو باستان‌شناس دانشگاه بردو در فرانسه امروز نظرات جالبی درباره این خراش‌ها دارد. او تعداد بسیار زیادی از این مصنوعات حکاکی شده را در طول زندگی‌اش آزمایش کرده و فکر می‌کند این استخوان کفتار –که در سال1970 کشف شد- یافته‌ای غیرعادی است. هرچند مصنوعاتی از این دست اغلب آثار هنری تلقی می‌شوند اما این استخوان به نظر می‌رسد جنبه عملکردی داشته باشد. دریکو معتقد است که این خراش‌ها ممکن است برای رمزگذاری اطلاعات عددی بوده باشد. اگر نظر او درست باشد به این معنی است که انسان‌های مدرن تنها انسان‌هایی نباشند که سیستم نشانه‌گذاری عددی را ایجاد کرده‌اند.
امروزه این موضوع برای دانشمندان جذاب شده و از علوم مختلف و با دیدگاه‌های متفاوت درحال بررسی است. دانشمندان علوم شناختی، انسان‌شناسان و روانشناسان درحال بررسی فرهنگ‌های معاصر هستند تا ببینند چه تفاوت‌هایی میان سیستم‌های عددی هر فرهنگ وجود دارد؛ آن‌ها امیدوارند با بررسی سیستم‌های عددی معاصر به شواهدی از بنیاد و ریشه آن دست یابند. در این میان باستان‌شناسان هم شروع به بررسی شواهد درباره ثبت اعداد در دنیای باستان کرده‌اند. زیست شناسان تکاملی هم با کندوکاو زبان دنبال ریشه‌های عمیق واژه‌هایی هستند که برای شمردن استفاده می‌کنیم.
امسال یک تیم پژوهشی با بودجه‌ای بالغ‌بر 10 میلیون یورو که توسط انجمن تحقیقات اروپایی تامین شده است شروع به آزمایش فرضیه‌های مختلف می‌کند تا روشن کنند که چه زمانی، چرا و چگونه سیستم‌های عددی پیدا شدند و در جهان گسترش یافتند. این پروژه که کوانتا (QUANTA) نام دارد حتی ممکن است راهی باشد برای فهم اینکه آیا سیستم‌های عددی منحصر به انسان مدرن هستند یا به شکلی ابتدایی نئاندرتال‌ها هم دارای این ویژگی بوده‌اند. فرضیه‌های جالب و خواندنی که قرار است در جریان این پروژه آزمایش شوند.
برای خوانندگان دیارمهر، لینک زیر در دسترس است. امیدواریم لذت ببرید.
https://doi.org/10.1038/d41586-021-01429-6
سامران آسیابانی/دانشگاه بوعلی همدان و بنیاد دیارمهر
سامان حیدری گوران/ موزه نئاندرتال آلمان و بنیاد دیارمهر
جامعۀ باستان‌شناسی ایران Society for Iranian Archaeology ©
