بازنگری فراپارینه‌سنگی در زاگرس: کاوش‌ها و سن‌سنجی‌های کربن 14 تازه در غار پاله گورا در کردستان عراق
پس از ده‌ها کاوش در غار مهم «پاله گورا» این غار توسط هیأتی مشترک از بریتانیا و اقلیم کردستان مجددا کاوش شده و نتایج بسیار مهمی در مورد یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ بشر در منطقه خاورمیانه را به دست آورده‌اند. پژوهشگرانی که درباره دوره فراپارینه‌سنگی و حتی مراحل آغازین دوره نوسنگی زاگرس کار می‌کنند می‌دانند که چه ضعف‌هایی در شناخت این دوره و بخصوص زمان آغاز و پایان آن در زاگرس وجود دارد. حال با انتشار این مقاله که در نشریه PLOS ONE انجام یافت، حداقل بخش مهمی از آن برای ما روشن می‌گردد.
غار «پاله گورا» در کنار غار «زرزی» واقع در شمال غرب زاگرس و جنوب غرب آسیا، محوطه‌ای بسیار مهم در دوره فراپارینه‌سنگی که دوره زرزی هم نامیده می‌شود، محسوب می‌گردد. اهمیت آن از سال 1951 در جریان کاوش توسط بروس هاو و رابرت بریدوود در خلال پروژه عراق-جارمو آشکار گردید. در آن هنگام نمونه برداری و تحلیل علمی داده‌ها همانند امروز گسترش نیافته بود. در این نوشتار، نویسندگان نخستین نتایج کاوش‌های تازه در این غار که در سال 2016 و 2017 توسط پروژه شرق هلال حاصلخیزی (EFEC) که به شکل مشترک توسط دانشگاه لیورپول و موسسه میراث فرهنگی و باستانی سلیمانیه به انجام رسید را ارائه می¬نمایند. این پژوهش، نخستین داده‌های سن‌سنجی از دوره فراپارینه‌سنگی را به دست داده و سن این دوره در شمال غرب زاگرس را به آخرین عصر یخبندان به عقب می‌راند که با داده‌های تاکنون شناخته شده فراپارینه‌سنگی از منطقه شامات و ساحل جنوبی آناتولی هماهنگ می‌نماید. علاوه بر آن، نویسندگان توانسته‌اند برای نخستین بار شواهد دیرین‌گیاه‌شناسی از آخرین بیشینه یخچالی تا آخر عصر یخبندان یعنی بازه زمانی میان 19.600 تا 13.000 سال پیش از حال را از این غار بدست آوردند. گاهنگاری جدید «پاله گورا» در کنار مطالعات مفصل دست افزارهای سنگی و بقایای گیاهی و جانوری از این غار نشان می‌دهد که حتی در این دوره اقلیمی سرد، استقرارهای فراپارینه‌سنگی شمال غرب زاگرس در غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای کوچک در کنار کمپ‌های روباز که مختص انجام کارهای خاصی چون پرداخت گوشت شکار بودند، ادامه داشته است. البته نویسندگان در پایان اشاره می‌کنند که ادامه کار میدانی و بازیابی داده‌های بیشتر از سایر محوطه‌های فراپارینه‌سنگی زاگرس می‌تواند به درک کامل ما از ماهیت و نحوه تطور و تحول فراپارینه‌سنگی در شمال غرب زاگرس کمک کند.
این مقاله برای پژوهشگرانی که در این زمینه در ایران، خصوصا زاگرس، کار می‌کنند، می‌تواند راهگشای خوبی از جمله در شناخت بهتر فراپارینه‌سنگی و همینطور موضوعاتی همانند ابهامات در گذار از پارینه‌سنگی نوین به فراپارینه‌سنگی و از فراپارینه‌سنگی به نوسنگی باشد.
لینک مقاله به پیوست می‌باشد و برای عموم در دسترس می‌باشد. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت ببرید.
ا. قصیدیان و س. ح. گوران، موزه نئاندرتال، آلمان
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0239564
جامعه باستان‌شناسی ایران Society for Iranian Archaeology©
