سالگرد درگذشت جان هانسمن
جان فردریک هانسمن باستانشناس و مورخ در 1 جون 1930 در فورت مدیسن به دنیا آمد و در سال 1953 از دانشگاه آیووا فارغ التحصیل شد. او پس از دو سال خدمت در نیروی دریایی ایالات متحده، چند دهۀ بعد را در بریتانیا و خاورمیانه به فعالیت پرداخت.
در ابتدا در عراق و ایران عضو شرکتهای مهندسی بود. در اواسط دهۀ 1960، برای اخذ مدرک دکترا در باستانشناسی در دانشکدۀ شرقشناسی دانشگاه لندن به بریتانیا رفت. پس از فارغ التحصیلی در سال 1970، دکتر هانسمن در لندن ماند و به تحقیق و انتشار مقالاتی در مورد فرهنگهای باستانی خاورمیانه و جغرافیای تاریخی پرداخت و به طور دورهای از آن مناطق برای کاوشهای بیشتر و بررسیهای باستانشناسی بازدید کرد. او علاقۀ ویژهای به جستجو برای بازیابی مکانهای باستانی که در متون تاریخی به آنها اشاره شده بود، داشت. به سبب همین علاقه، او به مناطق مختلف ایران سفر کرد و آثار مهم تاریخی را بررسی نمود. طی سه فصل، هانسمن به عنوان مدیر مشترک مؤسسۀ مطالعات ایرانی بریتانیا در محوطۀ بسیار مهم شهر قومس (صد دروازه/هکاتومپیلوس) دامغان انجام وظیفه نمود.
شهر قومس یکی از مهمترین محوطههای باستانی ایران و از مراکز حکومتی اولیۀ اشکانیان بود. این مأموریت به دلیل وقوع انقلاب اسلامی در ایران متوقف شد. تتبعات او در دیوار دفاعی تمیشه در مازندران و مکانیابی پر حاشیۀ انشان باستانی و تطبیق آن با محوطۀ ملیان در دشت بیضای فارس در تاریخچۀ باستانشناسی ایران ثبت است.
دامنۀ پژوهشهای او محدود به ایران نبود. در سالهای 1977 و 1978، هانسمن به دعوت شیخ کاکو القاسمی مسئول کاوشهای باستانشناسی در بندر جلفار (رأسالخیمه امروزی در امارات متحدۀ عربی) در جنوب خلیج فارس شد. نتایج این کاوشها را هانسمن در کتاب جلفار که از سوی انجمن سلطنتی آسیایی بریتانیا منتشر شده بود، در اختیار همگان قرار داد. در سال 1980، هانسمن به عنوان محقق در کالج کلر دانشگاه کمبریج انتخاب شد. او همچنین عضو مادام العمر انجمن باستانی لندن و عضو افتخاری انجمن سلطنتی آسیایی بریتانیا بود. او علاقۀ زیادی به تاریخهای محلی داشت. کتاب تاریخ محلی فورت مدیسن که حاصل تحقیقات 46 سالۀ او در آرشیو روزنامههای محلی، منابع تاریخی و انجام مصاحبه با ساکنان محلی است حکایت از این بُعد از شخصیت او دارد.
جان هانسمن فردی گوشه گیر بود و به ندرت در مجامع پژوهشی ظاهر می شد. در اوایل دهۀ 1380 او تمایل داشت همراه با دیوید استروناخ به ایران بیاید و ضمن بازبینی کاوشهای قومس در تهیۀ گزارش نهایی و انتشار آن همکاری کند. این آرزوی او هرگز عملی نشد.
هانسمن در تاریخ 27 مارس 2023 برابر با 8 فروردین ماه 1402 در سن 93 سالگی در شهر زادگاه خود درگذشت.