مطالعۀ مقوله‌های فرهنگی ناملموس همچون زبان و قومیت جزو چالش‌های بزرگ باستان‌شناسان محسوب می‌شوند. یکی از این موارد در رابطه با خاستگاه خانوادۀ زبانی موسوم به فرا-اوراسیایی است که شامل زبان‌هایی ترکی، ژاپنی، مغولی و کره‌ای می‌شود. باور عمومی و رایج بین محققان تاکنون این بوده که خاستگاه این زبان‌ها جایی در کوهستان‌های مغولستان امروزی بوده و شکل اولیۀ آن بین قبایل سوارکار که معیشت دامپروری داشتند و کاری به کشاورزی هم نداشتند رایج بوده است. برآورد محققان در گذشته این بوده که شکل اولیه این زبان‌ها حدود 3000 سال پیش شروع به انتشار یافته و امروزه در مناطق و کشورهای بسیاری از ژاپن تا آسیای میانه و تا ترکیه و جنوب شرق اروپا تکلم می‌شود
تیمی بین‌المللی از پژوهشگران داده‌ها و شواهد موجود از سه علم مجزای باستانشناسی، زبانشناسی، و ژنتیک (با نظری به محاسبات مثلثاتی) گرد هم آورده‌اند و به نتایج متفاوتی رسیده‌اند که بسیار جالب توجه است. به گفتۀ این پژوهشگران محاسبات مثلثاتی داده‌های ایشان دربارۀ خاستگاه و انتشار زبان‌های فرا-اوراسیایی را تایید می‌کند. این محققان از ترکیب شواهد زبانشناختی، باستانشناختی و ژنتیک به این نتیجه رسیده‌اند که خاستگاه این زبان‌ها به آغاز دوران نوسنگی، حدود 9000 سال پیش و اهلی شدن ارزن توسط کشاورزان اولیه در حوالی رودخانۀ لیائو در شمال شرق چین (نه چندان دور از مرزهای کره شمالی) مرتبط می‌شود
محققان از مشخصه‌های زبانی زبان‌ها با استفاده از آنالیز کامپیوتری بهره برده‌اند تا انتشار آن‌ها را در زمان و مکان و براساس مشابهت‌هایی که باهم دارند در یک نقشه ترسیم کنند. انجام این محاسبات محققان را به حدود 9000 سال پیش، شمال شرق چین و حوالی رودخانه لیائو رهنمون کرده است. این دقیقا زمانی است که طبق شواهد باستانشناختی کشاورزی با اهلی کردن ارزن در این منطقه شروع شده است
با افزودن داده‌های ژنتیکی و تاریخ‌گذاری رادیوکربن روی دانه‌های ارزن باقی مانده در محوطه‌های باستانی، محققان نشان می‌دهند که متکلمان اولیه زبان فرا-اوراسیایی به گروه‌های مجزایی تقسیم شده‌اند و سپس اشکال اولیۀ ژاپنی، کره‌ای در مناطق شرقی، اشکال اولیۀ مغولی در شمال، و ترکی در غرب شکل گرفته است. محقق اصلی در این پروژه می‌گوید: ما شواهد زبانی را داریم، شواهد باستانشناختی را داریم و شواهد ژنتیکی را داریم. هر کدام از این‌ها تاریخ و قدمتی دارند. کافی بود که این‌ها را در یک پروژه ترکیب کنیم و ببینیم آیا همدیگر را تایید می‌کنند
این پروژه تحقیقاتی نشان می‌دهد که اگر داده‌ها و شواهد از علوم مختلف در کنار هم مطالعه شوند روایات گذشته می‌تواند بسیار غنی‌تر شود
مقاله این پژوهشگران را منتشر کرده است که از لینک زیر می‌توانید ببینید و بخوانید Nature نشریۀ
دسترسی به این مقاله برای همگان رایگان و آزاد است.
https://www.nature.com/articles/s41586-021-04108-8
Department of Anthropology, Grand Valley State University ،کریم علیزاده
©Society for Iranian Archaeology جامعۀ باستانشناسی ایران
