سگ‌ها اولین حیوانات اهلی هستند و گرگ (نیای سگ) تنها حیوانی است که توسط جوامع شکارگر-گردآورنده اهلی شده است (بقیه حیوانات اهلی که می‌شناسیم توسط جوامع کشاورز یا در جوامعی که در مسیر کشاورز شدن بودند اهلی شده‌اند). گرگ‌ها و انسان‌ها هر دو شکارگرانی رقابتی هستند که بصورت گروهی شکار می‌کنند و تمایل دارند که حیوانات بزرگ را شکار کنند. هنگام فراوانی منابع، گونه‌های مختلف ممکن است در تقسیم منابع مدارای بیشتری از خود نشان دهند و در مواقعی لاشه شکار را در اختیار دیگران قرار دهند. اما هنگام کمبود منابع، برهمکنش‌های منفی بین این گونه ها ممکن است برقرار و افزایش یابد. بنابراین، به احتمال زیاد در مواقع کمبود منابع، گروه‌های شکارگر-گردآورنده گرگ‌ها را که رقیب‌شان در مصرف منابع زیست‌بومی بوده‌اند شکار کرده‌اند. انسان و گرگ هر دو برای دستیابی به منابع غذایی با هم رقابت کرده‌اند چون زیست‌بوم‌شان تا حدی همپوشانی داشته است. سوال این است که چطور شده که انسان رقیب خود را اهلی کرده است؟
پژوهشگرانِ چندی فرضیه‌ای نو پیشنهاد کرده‌اند که براساس تقسیم منابع/غذا بین انسان و گرگ/سگ‌های اولیه است. انسان‌ها هنوز به گوشتخواری بطور کامل سازگاری نیافته‌اند. به خاطر اینکه جگر انسان برای سوخت و ساز پروتئین ظرفیت محدودی دارد، مصرف گوشت در میان انسان‌ها محدود است. اما گرگ‌ها با مقدار اندکی گوشت برای ماه‌ها می‌توانند دوام بیاورند. داده‌ها از محوطه‌های باستانی عصر پلئیستوسین که در آن‌ها بقایای سگ کشف شده نشان می‌دهد که بقایای سگ‌های اولیه در مناطقی کشف شده‌اند که مشابه زیست‌بوم‌های قطبی یا مناطق نزدیک به قطب شمال بوده‌اند. محاسبات پژوهشگران نشان می‌دهد که در زمستان‌های بسیار سخت، وقتی شکار کمیاب می‌شود و یا شکار گوشت و چربی اندکی دارد، جوامع شکارگر-گردآورنده‌ی اواخر پلئیستوسین در اوراسیا احتمالا گوشت مازاد در اختیار داشتند که می‌توانستند با سگ‌های اولیه سهیم شوند. فرضیه تقسیم یا سهیم‌شدن (partitioning theory) در اینجا توضیح می‌دهد که چطور در ابتدای مرحله اهلی شدن، رقابت بین انسان و گرگ رو به بهبود بوده است. پیرو مرحله ابتدایی، سگ‌های اولیه احتمالا رام‌تر شده‌اند و برای مقاصد مختلفی مورد استفاده قرار گرفته‌اند، بطور مثال در شکار همراه شدند، برای بارکشی و برای حفاظت از گروه در برابر مخاطرات از سگ‌ها استفاده شد. سگ‌ها در چنین فرایندی، همچون خود انسان، تغییرات تطوری چندی به خود دیدند.
نتیجه اینکه، پژوهشگران می‌گویند تفاوت‌هایی که بین محدودیت‌های غذایی انسان و گرگ وجود داشته، اهلی شدن گرگ یا سگ‌شدن را در مواقع کمبود منابع ممکن کرده است. پروتئین اضافی که انسان در اختیار داشته رقابت غذایی را کاهش داد و امکان همزیستی را افزایش داد. چنین شرایطی انگیزه کافی برای بعضی گرگ‌ها بود تا به گروه‌های انسانی نزدیک‌تر شوند و در نهایت بهترین دوستان انسان شدند.
این مقاله در نشریه‌ها‌ی Scientific Reports منتشر شده است که از لینک زیر می‌توانید ببینید و جزئیات بیشتر را بخوانید. دسترسی به این مقاله برای همگان رایگان و آزاد است.
کریم علیزاده Department of Anthropology, Grand Valley State University
https://www.nature.com/articles/s41598-020-78214-4#citeas
جامعه باستان‌شناسی ایران Society for Iranian Archaeology ©
