چگونه مطالعه مهارت‌های ابزارسازی در نزد شامپانزه‌ها درک ما را نسبت به شکل‌گیری رفتار پیچیده انسان تقویت می‌بخشد!
یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های فرهنگ انسانی پیچیدگی چشمگیر آن است. این چیزی است که انسان‌شناسان در نتیجه فن‌آوری تجمعی می‌دانند. به این معنی که ایده‌ها و نوآور‌ها با گذشت زمان جمع می‌شوند، به گونه‌ای که نسل‌های جدید از فناوری‌هایی استفاده می‌کنند که بسیار پیچیده‌تر از هر فردی است که بخواهد آن فن‌آوری را خود به تنهایی و به صورت فی البداهه اختراع کند.
شامپانزه‌ها پیچیده‌ترین رفتارها را در میان حیوانات در خارج از گونه انسانی دارند، بنابراین مطالعه چگونگی مهارت آن‌ها در ساخت دست‌افزارها می‌تواند به ما کمک کند تا درک بهتری از اینکه انسان‌های اولیه چگونه مهارت‌های پیچیده تکنولوژیکی را کسب کرده‌اند، بدست آوریم. به تازگی مقاله‌ای در نشریه (Physical Anthroplogy) منتشر شده است که حاصل مشاهدات و مستندسازی به مدت پانزده سال بر روی دو گروه بیست و پنج عضوی از شامپانزه‌ها از بدو تولد است. از دیرباز رفتار شامپانزه‌های حوضه کنگو در آفریقا برای دانشمندان شناخته شده بود و مشخص شده بود که آن‌ها برای شکار حشره‌های مختلف، که یک منبع غذایی بسیار مهم برای آن‌ها محسوب می‌شود، از دست‌افزارهای متنوعی استفاده می‌کنند. مثلا برای در آوردن موریانه‌ها از لانه از یک شاخه بلند و باریک استفاده می‌کنند. بر اساس همین مشاهدات مشخص شده است که شامپانزه‌های کودک ابتدا از شاخه‌هایی که پدر و مادرشان از قبل استفاده کرده‌اند و مستهلک شده‌اند، از زمین برداشته و مجددا استفاده می‌کنند. سپس به مروز زمان ساختن شاخه‌های نساخته شده را خود به عنوان ابزار تازه می‌سازند. سر شاخه را با دندان به شکل فرچه در می‌آورند و با آب دهان خیس کرده و داخل سوراخ لانه موریانه می‌کنند تا یکی دو موریانه را هر بار شکار کنند.
تحقیقات بر روی گروه‌های مختلف شامپانزه‌ها در مناطق مختلف صورت گرفته و نتیجه مطالعه نشان از سنت‌های مختلف در ساختن ابزار در میان جوامع مختلف است، مثلا یک گروه از شاخه‌های درختان بسیار متنوعی استفاده می‌کنند و گروهی دیگر در منطقه‌ای دیگر تنها ابزارهای خود را منحصر می‌کنند تنها به چند درخت. مهارت‌ها نیز متفاوت است و میان یک جامعه شامپانزه‌ها تنها چند شامپانزه بالغ موفق می-شوند کارشان را بسیار خوب انجام بدهند. مقاله جزئیات زیادی از تفاوت¬های مهارتی شامپازه¬های نر و ماده، مادر و پدر و غیره دارد که بسیار خواندنی است.
مقاله را می‌توان از طریق لینک زیر بدست آورد. لینک‌هایی دیگر نیز در این لینک وجود دارند که دقایقی از فیلمبرداری از رفتار شامپانزه‌ها را به نمایش می‌گذارند.
س.ح. گوران. موزه نئاندرتال، آلمان.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ajpa.24125?af=R
با سپاس از ایشان؛ جامعه باستان‌شناسی ایران Society for Iranian Archaeology©
