هدیه ویژه به اوپک و ابهام در اطلاع رسانی
خبرگزاری مهر طی خبری که در روز شنبه 23/7/1390 منتشر شد، اعلام کرد «بمناسبت انتقال مقر سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) به ساختمان جدید این نهاد بین المللی طی مراسمی با حضور دبیرکل و مقامات عالیرتبه اوپک، تندیس جام ریتون شیر ساخته شده از برنز با روکش طلائی مربوط پنچ قرن پیش از میلاد و… توسط سلطانیه سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد و دیگر سازمانهای بین المللی در وین به سازمان اوپک اهداء شد».
موارد مبهم و متناقضی در این خبر وجود دارد که لازم است در اسرع وقت خبرگزاری مهر و نیز سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در مورد آن اطلاع رسانی کنند. منظور از «تندیس» در عبارت «تندیس جام ریتون» چیست؟ چنانچه منظور از تندیس، مولاژ اثر یا کپی تهیه شده از آن اثر است، در این صورت با ادامه خبر که به قدمت آن اشاره می کند، تناقض آشکار دارد. در این صورت چنین اثری نمی تواند به عنوان اثری مربوط به پانصد سال پیش از میلاد معرفی شود، بلکه اثری متعلق به زمان معاصر است که کپی برداری از روی نمونه تاریخی 2500 ساله انجام شده است. طبق بند 24 از ماده سوم وظایف سازمان میراث فرهنگی با ارجاع به قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور شماره 3487-ق مورخ 28/4/67 ، این کپی یا مولاژ جزء تولیدات فرهنگی قلمداد می شود که بجای فروش به اوپک اهدا شده است. البته لازم است بوسیله اهدا کنندگان و سازمان میراث فرهنگی اطلاع رسانی شفاف، دقیق و تخصصی انجام شود تا در اثر ابهام در اطلاع رسانی، از طرح هرگونه شبهه ای پیشگیری شود؛ خصوصاً که طی هفته های اخیر شماری از جراید و رسانه ها با انتشار خبری درباره اعترافات خانم آ. ا.، منتسب به یک جریان سیاسی خاص، پرده از اقداماتی ضد میراثی برداشتند که اگر صحت داشته باشد، ضایعه ای برای کشور محسوب می شود و لزوم دقت و شفافیت در اطلاع رسانی درباره این حوزه خطیر را دوچندان می کند.
احتمال دیگر این است که منظور از تندیس، شیئی مجسمه مانند، به شکل شیر است که به ویژه در متن های باستان شناختی به ریتون یا همان تکوک نامبردار است و یا ظرفی که به شکل حیوان است که اصل اثر به اوپک اهدا شده است. در صورتی که این احتمال صحت داشته و مقرون به واقعیت باشد، لازم است سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در اسرع وقت اقدام و اطلاع رسانی کرده و مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر بر اجرای قوانین موضوع را پیگیری و به متخصصان و مردم اطلاع رسانی نمایند.
طبق قانون یاد شده و همان بند سوم از وظایف سازمان و طبق بند 6 (ثبت آثار ارزشمند منقول و غیر منقول فرهنگی-تاریخی کشور در فهرست آثار ملی و فهرست های ذیربط) ضروری است سازمان میراث فرهنگی در اسرع وقت شماره ثبت آن شی تاریخی یا اطلاعات مربوط به آن را اعلام نماید. طبق بند 7 (انجام انحصاری کلیه امور حقوقی مربوط به میراث فرهنگی و طرح دعوای کیفری علیه متخلفین از قوانین ناظر بر میراث فرهنگی کشور به عنوان مدعی یا حسب مورد شاکی خصوصی)، ضروری است که آن سازمان تصمیم مقتضی اتخاذ نموده و موضوع را پیگیری نماید. چنانچه سازمان میراث فرهنگی در جریان موضوع قرار داشته است، ضروری است برای آگاهی و اطلاع عموم، مکاتبات مجوز ها و نظریات کارشناسی مبنی بر قانونی بودن این امر را منتشر نماید.
امید است برداشت دوم، یعنی اهدای اصل اثر، صحت نداشته و فقط برآمده از ابهام خبر باشد. اهدای اصل یک اثر تاریخی-فرهنگی، از جمله اقداماتی بود که تا یک قرن پیش صورت می گرفت و در دوره قاجار از سوی مسئولان مملکتی مسبوق به سابقه است. امروزه اینگونه اقدامات در مورد اشیا و اموال فرهنگی و آثار باستانی و تاریخی از سوی هیچ کارشناس و متخصصی مورد تایید نیست و با هیچ یک از میثاق نامه های جهانی حفظ و صیانت از میراث فرهنگی بشری، همخوانی ندارد و هیچ دولتی نیز دست به اهدای اموال تاریخی-فرهنگی خود نمی زند. بدیهی است که، در عوض، اهدای آثار هنری معاصر نه تنها اقدامی ضد میراثی و غیرمعنوی نیست بلکه بسیار هم پسندیده و مبارک است.
در پایان ضمن تشکر از خبرگزاری مهر برای انتشار این خبر مهم، «جامعه باستان شناسی ایران» پیشنهاد می کند و انتظار می رود که این خبرگزاری به شکلی حرفه ای تر عمل کرده و در اسرع وقت شبهه ها و تناقض ها درباره این خبر را برطرف نماید. همچنین، «جامعه باستان شناسی ایران» بر این باور است که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می بایست در اسرع وقت این موضوع را پیگیری نماید و پس از رفع شبهات و ابهامات، برای اطلاع رسانی عاجل اقدام کند.
«جامعه باستان شناسی ایران» به نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی یادآور می شود که موارد اینچنینی، نمایشگر وجود خلاء های قانونی بسیاری در زمینه میراث فرهنگی و باستان شناسی است. از آنجا که تاریخ معاصر ما حامل رخدادها و خاطرات تلخ و ناگواری در زمینه از دست دادن میراث فرهنگی و معنوی ماست، ضروری است نمایندگان محترم مجلس در اسرع وقت و از طریق تشکیل کارگروهی ویژه و با مشاوره متخصصان و کارشناسان، برای رفع خلاء های موجود و کمبودهای قانونی در رابطه با حفاظت و صیانت از اموال و آثار تاریخی-فرهنگی (اعم از منقول و غیر منقول) کشور اقدام نمایند.
با احترام،
جامعه باستان شناسی ایران
