بیانیه جامعه باستان شناسی ایران در خصوص ضعف بندهایی از برنامه ششم توسعه کشور در حوزه میراث فرهنگی
پنج شنبه 10 دی ماه 1394
بیانیه جامعه باستان شناسی ایران در خصوص ضعف بندهایی از برنامه ششم توسعه کشور در حوزه میراث فرهنگی
جامعه باستان شناسی ایران، به عنوان نهادی حرفه ای و مدنی که در زمینه باستان شناسی ایران فعالیت می کند، خود و دولت را وارث میراثی از گذشته های دور و نزدیک می‌داند که وضعیت کنونی جامعه ایران به طور مستقیم تحت تأثیر آن قرار دارد.
هر چند که در دولت گذشته، ساختار سازمانی و حاکمیتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تحت تأثیر تصمیمات سیاسی وغیر کارشناسی قرار گرفت، ولی امید جامعه باستان شناسی کشور به تدبیر دولت کنونی بود. در دولت پیشین کارکنان مجرب این سازمان، که از سرمایه های انسانی کشور محسوب می شوند؛ در کنار متخصصان سایر رشته های مختلف که به طور تخصصی در زمینه باستان شناسی و سایر حوزه های مرتبط با میراث فرهنگی فعالیت می کردند؛ دلسرد و بعضاً بی¬کار و دورکار شدند.این ضربات چنان مهلک بود که سازمان میراث فرهنگی هنوز وارث اثرات مخرب آن است. در این وضعیت انتظار می‌رفت که دولت محترم در برنامه ششم توسعه، در صدد التیام برآمده و ضمن جبران مافات، با بررسی علل وقوع چنین اتفاقات فاجعه‌باری با تصویب قوانین جدید و بازدارنده، تضمین کننده حفظ میراث گرانبهای این سرزمین کهن باشد و جلوی هرگونه خطای احتمالی در دولت‌ها را بگیرد. اکنون همه مسؤلان ذی ربط در قانون و اجرا، گویا فراموش کرده‌اند سازمان میراث فرهنگی را در حالتی تحویل گرفته‌اند که از جنگی طاقت‌فرسا بیرون آمده و تنها بر ویرانه‌هایی که در بازار سود و سودا و نبرد سیاسی نصیبش شده، نظاره‌گر است.
اخبار رسیده در مورد برنامه ششم توسعه کشور؛ به ویژه تبصره ۳۶ آن که مربوط به واگذاری بهره برداری از بناهای تاریخی در شهرهای دارای جمعیت بیش از یک صد هزار نفر به شهرداری‌هاست، برای عموم جامعه باستان شناسی کشور نگران کننده است. این در حالی است که با نگاهی به کارنامه شهرداری‌ها، در می‌یابیم این سازمان، سهم غیر قابل انکاری در تخریب بافت‌های تاریخی در شهرهایی مانند شیراز، مشهد، اصفهان، تهران، کاشان، کرمان، اهواز، رشت، تبریز، قم ، قزوین، زنجان، کرمانشاه و غیره داشته است. در تدوین برنامه ششم توسعه کشور،اگر چه بررسی و کارشناسی زمینه های دیگر حتماً در آن لحاظ شده است، اما در زمینه تخصصی و حرفه ای مرتبط با میراث فرهنگی، نشانه های غیر کارشناسی فراوانی در این برنامه دیده می شود. از منظری تخصصی برنامه پنج ساله ششم برای بخش میراث فرهنگی به طور عام، و باستان شناسی ایران به طور خاص “امید بخش” نیست! به عنوان مثال: با حذف بند 3 ماده 115 قانون محاسبات عمومی کشور؛ که تأکیدی بر ممنوعیت فروش آثار و بناهای تاریخی وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي داشت، اکنون بستر مناسب برای خرید و فروش بناهای تاریخی فراهم خواهد شد و بنابراین سازمان میراث فرهنگی مجبور خواهد بود از وظیفه اصلی خود؛ یعنی حفظ، نگهداری، مرمت، بهره برداری و مدیریت این اماکن دور شده و صرفاً در مقام یک ناظر با قدرت محدود تبدیل شود. همچنین برون سپاری بخش هایی از فعالیت های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، برای مثال: واگذاری مدیریت موزه ها و محوطه های باستانی به بخش خصوصی؛ زمینه های نگرانی، برای نگاه صرف بهره برداری اقتصادی از آثار فرهنگی تاریخی را فراهم می کند.
اکنون که برنامه یاد شده در حال بررسی در هیئت دولت است، انتظار می رود دولت محترم موضوع را مدیریت نموده و با تدبیر، امید را به میراث فرهنگی و باستان شناسی بازگرداند. “جامعه باستان‌شناسی ایران” خواهان تقویت جایگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری؛ به عنوان سازمان متولی حفظ و حراست از مواریث تاریخی و فرهنگی ایران است.
از یاد نمی توان بُرد که بخش های مهمی از ایران تا به امروز مورد پژوهش های پایه قرار نگرفته و اطلاعات اساسی در مورد کم و کیف آثار فرهنگی – تاریخی و باستانی در آن وجود ندارد. با این وجود در این برنامه نیز برای پوشش این فقدان، پیش بینی لازم صورت نگرفته است.
“جامعه باستان‌شناسی ایران” آگاه است که در جهان نمونههای موفقی از نقش شهرداری‌ها در حفظ آثار تاریخی و فرهنگی وجود دارد. با این وجود از آنجا که ظرفیت کارشناسی و دانش شهرداری‌ها در ایران در زمینه حفظ آثار تاریخی ناچیز است و با نگاهی به کارنامه بیشتر آن‌ها نیز نمونههای فراوانی از آسیب به بافت‌ها و مراکز تاریخی وجود دارد؛ بر اساس بررسی های تخصصی “جامعه باستان‌شناسی ایران” برنامه ششم می‌بایست همچنان بر نقش سازمان میراث فرهنگی ایران به عنوان نهاد اصلی متولی نگهداری و حفاظت از آثار تاریخی تاکید کند. اما از سوی دیگر نیز شهرداری‌ها را به سرمایه‌گذاری بیشتر و همکاری نزدیک‌تر با سازمان میراث فرهنگی برای حفظ و بهره‌برداری از اماکن و بافت‌های تاریخی در ایران ترغیب نماید. به عبارت دیگر آنچه در برنامه ششم توسعه پیش بینی شده، نیازمند فرهنگ سازی در ساختار حاکمیتی و سیاسی ایران است.
“جامعه باستان‌شناسی ایران” همچنین پیشنهاد می‌کند به منظور جلوگیری از تخریب و آسیب وارد شدن به آثار تاریخی و فرهنگی، شامل: بناها و بافت‌های تاریخی و محوطه های کاوش شده یا کاوش نشده و نیز آثار باستانی شناسایی نشده، تمام دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی و تعاونی، پیش از آغاز طرح‌های عمرانی و توسعه از قبیل: نوسازی بافت‌های فرسوده، سدسازی، راه سازی، احداث مجتمع‌های صنعتی و غیره، مکلف به انجام ارزیابی‌های میراث فرهنگی با حضور باستان‌شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی باشند و همانند محیط زیست ( تبصره 11 برنامه ششم توسعه کشور) ملزم شوند تا مجوزهای لازم را از سازمان میراث فرهنگی اخذ نمایند.
مجموعه «جامعه باستان شناسی ایران» به صورت داوطلبانه، با تمام توان و در مقیاس کارشناسی، در سطح ملی و بین‌المللی آماده ارائه مشاوره های تخصصی و کارشناسی به دولت محترم تدبیر و امید است.
«جامعه باستان شناسی ایران»
